ฮูบแต้ม เลื่องลือชื่อ กระซิบรักเมืองน่าน
หลังจากพระเจ้าเจตบุตรพรหมมินทร์ เจ้าผู้ครองนครเมืองน่าน องค์ที่ 40 และองค์ที่ 41 แห่งนครเมืองน่าน ขึ้นครองนครได้ 6 ปี ก็ได้สร้างวัดภูมินทร์ขึ้นในปี พ.ศ. 2139 ซึ่งตรงกับสมัยล้านนา รวมระยะเวลาจวบจนถึงปัจจุบัน (พ.ศ. 2563) ก็มีอายุมากถึง 424 ปีแล้ว โดยที่มาของชื่อวัดนั้นมีปรากฏหลักฐานในคัมภีร์เมืองเหนือ ซึ่งได้กล่าวไว้ว่า "แต่เดิมวัดภูมินทร์มีชื่อว่า วัดพรหมมินทร์ ตามชื่อของเจ้าผู้ครองนคร แต่ก็ได้มีการเรียกชื่อเพี้ยนกันไปกลายเป็นวัดภูมินทร์ดั่งในปัจจุบัน"
สิ่งสำคัญอย่างหนึ่งของวัดภูมินทร์ ก็คือ พระอุโบสถและพระวิหาร ซึ่งเป็นอาคารหลังเดียวกัน โดดเด่นในด้านสถาปัตยกรรม มีลักษณะเป็นรูปทรงจตุรมุข สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเป็นหลังแรกของประเทศไทย ทั้ง 4 ด้านมีประตูไม้แกะสลักลวดลายงดงามอ่อนช้อย โดยฝีมือของช่างล้านนาในสมัยนั้น โครงสร้างของหลังคาถูกค้ำด้วยเสาไม้สัก 12 ต้น ลงรักปิดทองเคลือบเงาเป็นรูปดอกไม้และช้างสวยวิจิตรตระการตา
เมื่อเดินเข้าไปยังด้านในของพระอุโบสถ จะปรากฏภาพวาดจิตรกรรมฝาผนังลายเส้นสวยงามทั้ง 4 ด้าน เป็นศิลปกรรมแบบไทลื้อ คนพื้นเมืองเรียกกันว่า ฮูบแต้ม ภาพวาดได้แสดงถึงเรื่องราวของพุทธชาดก ตำนานพื้นบ้าน และความเป็นอยู่ของชาวน่านในอดีต ภาพวาดจิตรกรรมฝาผนังเหล่านี้ถูกวาดขึ้นช่วงการซ่อมแซมพระอุโบสถครั้งใหญ่ ในสมัยของเจ้าอนันตวรฤทธิเดช เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 62 และเป็นเจ้าผู้ครองนครเมืองน่าน องค์ที่ 12 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ หรือราว ๆ ปี พ.ศ.
วัดหนองบัว
น่าน
บริเวณหลังคาประดับปูนปั้นรูปสัตว์ บนสุดมีรูปปูนปั้นตัวนกหัสดีลิงค์ ซึ่งเป็นสัตว์หิมพานต์ที่มีหัวเป็นช้างหางเป็นหงส์ เป็นพาหนะของผู้มีบุญ แทนช่อฟ้าของภาคกลาง ต่ำลงมาเป็นรูปนาคแต่ทรงปากงุ้มคล้ายนก บริเวณหางหงส์ทำเป็นรูปเศียรนาคมีลำตัวทอดยาวขึ้นไปจนถึงสันหลังคา น่าชม
วัดหนองบัวตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 2215 ที่บ้านหนองบัว เป็นหมู่บ้านชาวไทลื้อกลุ่มใหญ่อาศัยมาช้านาน มีเรื่องเล่าว่าเป็นชาวไทลื้อจากเมืองล้า สิบสองปันนาที่อพยพเข้ามาอยู่ในเมืองน่าน เมื่อประมาณจุลศักราช 1184 (พ.ศ. 2365)
วิหารเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เรียบง่าย มีความโดดเด่นที่จิตรกรรมผาผนังแบบเดียวกับวัดภูมินทร์ วิหารวัดหนองบัว สร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2405 โดยการนำของครูบาหลวงสุนันต๊ะร่วมกับชาวบ้านหนองบัวช่วยกันสร้างขึ้น เป็นสถาปัตยกรรมรูปแบบไทลื้อ
 |
| วิหารทำด้วยไม้ ด้านบนเป็นหัวบัว บริเวณคอสองเคยมีภาพพระพุทธเจ้าแต่เลือนไปมากแล้ว |
ภายในวิหารมีภาพจิตรกรรมที่แสดงเรื่องราวทางพุทธชาดก โดยช่างฝีมือสกุลไทลื้อที่ปัจจุบันเหลืออยู่เพียงสองแห่งคือที่วัดภูมินทร์กับที่วัดหนองบัว ภาพเขียนจิตรกรรมในวิหารวัดหนองบัวเขียนโดย ทิดบัวผัน ซึ่งเป็นช่างชาวลาวพวนที่นายเทพได้นำตัวมาจากเมืองพวนในแคว้นหลวงพระบาง ส่วนเรื่องราวที่เขียนในภาพได้แก่เรื่อง จันทคาธชาดก ซึ่งเป็นนิยายคติธรรมเก่าแก่อันดับที่ 11 ในหนังสือปัญญาสชาดกปัจฉิมภาค นอกจากนี้ในภาพจิตรกรรมยังมีภาพเรือกลไฟและทหารชาวฝรั่งเศส ซึ่งตามประวัติของเรือกลไฟแล้วมีแหล่งกำเนิดอยู่ในยุโรปและอเมริกา สันนิษฐานว่าว่าช่างเขียนคงจะเขียนภาพอยู่ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 5 นอกจากนั้นในบางตอนของภาพยังมีการเขียนภาพวิถีชีวิตของชาวไทลื้อเอาไว้ด้วย
จันทคาธปูจี่ กับสิ่งที่ซ่อนไว้ในจิตรกรรม
พระอินทร์กับวิษณุกรรมเทพบุตร จึงจำแลงร่างเป็น งูกัดกับพังพอน เมื่อฝ่ายหนึ่งตายก็นำสมุนไพรมาพ่นใส่ ก็ฟื้นขึ้นมาสู้กันต่อได้ สุริยคาธ เห็นดังนั้นจึงเก็บยาวิเศษไว้ จากนั้นได้รอนแรมมาถึงเมืองกาสี พระราชธิดาเมืองกาสีชื่อนางสุชาตดึงสาถูกงูกัดตาย สุริยคาธอาสาแก้ไขจนนางฟื้น และได้อภิเษกกับนางและครองเมืองกาสีสืบมา
 |
 ขบวนแห่ทางด้านล่าง จะเห็นว่าชุดแต่งกายเป้นการนุ่งผ้าม่วง สวมหมวก มีทหารฝรั่งใส่กางเกงขายาวถือปืน ตรงกลางเป็นการพักขบวนจัดวางปืน และอื่นๆ แลเห็นตัวเอกใส่ชุดแบบกษัตริย์ ซึ่งเป็น สุริยคาธ ที่ได้ครองเมืองกาสี โดยภาพด้านบนเป็นตอนที่นางสุชาตดึงสาถูกงูกัดตาย ส่วนจันทคาธก็ได้เดินทางต่อและได้ช่วยเหลือผู้คนอีกมากมายจนไปถึงเมืองอินทปัตถ์ โดยปรากฏภาพอยู่ บริเวณผนังด้านทิศตะวันออกด้านล่างภาพเขียนพระพุทธเจ้าตรงข้ามกับพระประธาน เมื่อจันทคาธเดินทางไปถึงเมืองอินทปัตถ์ ได้รักษานางเทวธิสังกา พระราชธิดาซึ่งตายเพราะโดนเขี้ยวเสือ (ภาพบริเวณนี้ลบเลือนไปมากแล้ว) ต่อมาจันทคาธคิดถึงบิดามารดา จึงประทับเรือสำเภาพร้อมพระชายาจะไปยังเมืองกาสี แต่โดนพายุเรือแตกพัดพรากจากกัน |
ทั้งคู่ลงเรือสำเภาเพื่อไปเยี่ยมพี่ชายและบิดามารดา แต่เรือโดนพายุ ต่างคนต่างพลัดพราก จุดที่น่าชมของภาพนี้คือ ภาพนางเทวธิสังกาผลัดผ้า จะเห็นลวดลายของผ้าทออย่างชัดเจน ซึ่งช่างเขียนได้เขียนจากลายผ้าที่ชาวบ้านนุ่งห่มกันในอดีต และปรากฏอยู่แทบทุกภาพ ส่วนจันทคาธนั้นตั้งแต่บริเวณเอวลงมาถึงขาจะเห็นเป็นลายสักสีดำ ซึ่งเป็นค่านิยมของคนแถบนี้ในสมัยก่อน ถ้าชายใดไม่สักเอวสักขา เปิ้นว่าเป็นคนขลาด จะหาเมียไมได้ ส่วนสาวๆ นั้นก็ต้องทอผ้านุ่งได้ ไม่อย่างนั้นจะไม่ได้แต่งงาน | ||||||
ภาพนางพรหมจารีรบกับท้าวกาวินทราช โดยแต่งกองทัพหญิงมารบกับกองทัพชาย ซึ่งนักมานุษยวิทยาหลายคนเชื่อว่าเป็นการแสดงถึงระบบผู้หญิงเป็นใหญ่ในอดีต ที่ทางเหนือหรืออีสานจะมีการแต่งผู้ชายเข้ามาอยุ่ในบ้าน ส่วนตัวภาพเองก็เขียนได้อย่างสนุกสนาน นางพรหมจารีกระโดดตัวลอยใช้ดาบฟัน เป็นภาพที่ดูเหนือจริง ถัดลงมาใต้ภาพนี้ จะเป็นตอนที่จับท้าวสุทัสนนจักรได้ แต่ภาพเลือนไปมากแล้ว
|
นางเทวธิสังกาถูกคลื่นซัดเข้าหาฝั่ง แล้วเดินผ่านป่าจนไปเจอกับนางปริสุทธิที่บ้านป่าแห่งหนึ่ง จึงได้ขออาศัยอยู่ด้วยฝ่ายจันทคาธ เมื่อขึ้นฝั่งแล้ว ก็พยายามตามหานางเทวธิสังกา ระหว่างทางได้ช่วยฟื้นชีวิตพญานาค และวิทยาธร ได้รับของวิเศษหลายอย่าง
ในผนังเดียวกันนี้ ยังมีภาพที่จันทคาธหลังจากรอนแรมไปหลายเมือง ก็ได้กลับมาพบกันนางเทวธิสังกาและอยู่ครองรักกันสืบมา
ซึ่งลักษณะของภาพเขียนนี้ จะสลับเรื่องไปมาไม่ได้เรียงรายเป็นเส้นตรง แต่หมุนวนกลับมาตามผนังด้านต่างๆ โดยผนังด้านทิศใต้ฝั่งขวาของพระประธาน จะต้องชมบริเวณกลางผนัง เป็นตอนต่อจากที่จันทคาธได้รับของวิเศษแล้ว ก็รอนแรมมาถึงแถบเมืองสังกัสนคร ได้ช่วยบุตรีเศรษฐี ๓ นางซึ่งเป็นเพื่อนสนิทกัน คือ นางทิพโสดา ปทุมบุผผา และสุคันธเกศี โดยรอนแรมกลางป่ามาจนถึงในเมืองสังกัสนคร บิดาเศรษฐีก็ได้ยกลูกสาวทั้งสามให้อยู่ด้วยนางทั้งสามเพียงคนละเจ็ดวัน จันทคาธก็ขอออกไปตามหานางเทวธิสังกาต่อ จนได้พบกับนางพรหมจารี ที่ถูกพระสุทัสสนจักร สวามีลอยแพมา เนื่องจากพระสุทัสสนจักร ได้ยินถึงความงดงามของนางเทวธิสังกาจึงลอยแพนางพรหมจารีเสีย และเตรียมตัวไปนำนางเทวธิสังกามาเป็นมเหสี แต่นางออกบวชเป็นชี พระสุทัสสจักรจึงรอว่าหากนางสึกออกมาจะมารับตัว
จันทคาธจึงขอเดินทางไปตามหานางเทวธิสังกา จนพบกันและเดินทางไปช่วยนางพรหมจารีรบกับ ท้าวสุทัสสนจักร ก็ได้รบแพ้นางพรหมจารี ถูกนางบังคับให้ตักน้ำล้างเท้า กับขนอุจจาระ ปัสสาวะ ของนาง และให้กราบเท้านางพรหมจารีทุกๆ วัน เพียงสามวัน สุทัสสนจักรก็ทนไม่ไหวตายไป
ต่อจากนี้ยังมีเรื่องราวอีกพอสมควร จนถึงชั้นลูกของจันทคาธ แต่ไม่ได้เขียนภาพไว้ ตัวละครเหล่านี้เมื่อกลับชาติมาเกิด ที่สำคัญคือ จันทคาธคือพระสมณโคดม นางเทวธิสังกา คือนางยโสธราพิมพา พระสุริยคาธคือพระสารีบุตร สุทัสสนจักรคือพระเทวทัตต์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น