ชาฤๅษี Gesneriaceae

 

ชาฤาษี

Gesneriaceae

Middletonia is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It includes five species native to Asia, ranging from the eastern Himalayas through Indochina to Peninsular Malaysia and southern China.

Gesneriaceae, the gesneriad family, is a family of flowering plants consisting of about 152 genera and ca. 3,540 species in the tropics and subtropics of the Old World (almost all Didymocarpoideae) and the New World (most Gesnerioideae), with a very small number extending to temperate areas. Many species have colorful and showy flowers and are cultivated as ornamental plants. 

Most species are herbaceousperennials or subshrubs but a few are woody shrubs or small trees. The phyllotaxy is usually opposite and decussate, but leaves have a spiral or alternate arrangement in some groups. As with other members of the Lamialesthe flowers have a (usually) zygomorphic corolla whose petals are fused into a tube and there is no one character that separates a gesneriad from any other member of Lamiales.^[4]Gesneriads differ from related families of the Lamiales in having an unusual inflorescence structure, the "pair-flowered cyme", but some gesneriads lack this characteristic, and some other Lamiales (Calceolariaceae and some Scrophulariaceae) share it. The ovary can be superior, half-inferior or fully inferior, and the fruit a dry or fleshy capsule or a berry. The seeds are always small and numerous. Gesneriaceae have traditionally been separated from Scrophulariaceae by having a unilocular rather than bilocular ovary, with parietal rather than axile placentation. 

ตระกูล gesneriad เป็นตระกูลไม้ดอกที่ประกอบด้วยประมาณ 152 สกุลและมีจำนวน 3,540 ชนิดในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนของโลกเก่า (เกือบทั้งหมด เป็นDidymocarpoideae) และโลกใหม่ (ส่วนใหญ่เป็นGesnerioideae) โดยมีจำนวนน้อยมากที่ขยายไปถึงพื้นที่เขตอบอุ่น หลายชนิดมีดอกหลากสีสันและปลูกเป็นไม้ประดับ

    

Phylogeny

From about 1997 onwards, molecular phylogenetic studies led to extensive changes in the classification of the family Gesneriaceae and its genera, many of which have been re-circumscribed or synonymized. New species are still being discovered, particularly in Asia, and may further change generic boundaries. A consensus phylogeny used to build classifications of the family in 2013 and 2020 is shown below (to the level of tribes). The family Calceolariaceae is shown as the sister to Gesneriaceae.

	Peltanthera Calceolariaceae Gesneriaceae Sanangoideae (Sanango) Gesnerioideae Titanotricheae (Titanotrichum) Napeantheae (Napeanthus) Beslerieae Coronanthereae Gesnerieae Didymocarpoideae Epithemateae Trichosporeae

  

Paraboea multiflora

Paraboea are a genus of flowering plants in the African violet family Gesneriaceae, native to southern China (including Taiwan and Hainan), Assam, Indochina, and Malesia. They were recircumscribed from Boea in 2016.

Twenty species of Paraboea from Thailand

ABSTRACT. Twenty new species of Paraboea are described from Thailand: Paraboea arachnoidea Triboun, Paraboea axillaris Triboun, Paraboea bhumiboliana Triboun & Chuchan, Paraboea doitungensis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea eburnea Triboun, Paraboea insularis Triboun, Paraboea lavandulodora Triboun, Paraboea monticola Triboun & D.J.Middleton, Paraboea nana Triboun & Dongkumfu, Paraboea nobilis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea peninsularis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea phanomensis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea quercifolia Triboun, Paraboea rosea Triboun, Paraboea sangwaniae Triboun, Paraboea siamensis Triboun, Paraboea takensis Triboun, Paraboea tenuicalyx Triboun, Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab and Paraboea xylocaulis Triboun. Full descriptions and conservation assessments are provided for all taxa. 

1)Paraboea arachnoidea Triboun, sp. 

 ชาฤาษีใยแมงมุม (รูปที่ 1A)

ป. ไตรบูน, บ. สอนสุภาพ & ป. โยธาแก้ว 4325, 2 กันยายน 2552, ประเทศไทย, กระบี่, หมู่เกาะลันตา, เกาะร่าปูเล

individuals.Notes. Paraboea arachnoidea is most similar to another new species Paraboea rosea Triboun in its large overall size, the leaves in a rosette, the dense covering of arachnoid hairs  on  most  parts  and the  dense  owers,  but  it  differs  in  the  denser covering  of arachnoid hairs on the leaves, elliptic leaves, longer peduncles (18–26 cm long in P.  arachnoidea, 10–15 cm in P. rosea), violet corollas and shorter capsules (0.8–1 cm in P.  arachnoidea, 1–1.9 cm in P. rosea).

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา แดดเปิดหรือใต้ร่มเงาของป่าดิบแล้งบนหน้าผาหินปูนสูงชัน เหนือระดับน้ำทะเล10–200 ม.   ออกดอกและติดผลในเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม 

ภาษาถิ่น ชาฤาษีใยแมงมุม).นิรุกติศาสตร์. ฉายาเฉพาะหมายถึงขนแมงมุมหนาแน่นที่ปกคลุมอยู่

Fig.1    A. Paraboea arachnoidea Triboun. B. Paraboea axillaris Triboun. C–D. Paraboea bhumiboliana 

Triboun & Chuchan. (Photos: P. Triboun) 

2)Paraboea axillaris Triboun, sp. nov. 

ข้าวตอกฤๅษี (Fig. 1B)

Triboun 3608, 14 กรกฎาคม 2549, ประเทศไทย, ตาก, อุ้มผาง, ปะหละทะ

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา บนหินปูนในป่าดิบแล้งหรือป่าเบญจพรรณ ในความสูง 600–900 ม. เหนือระดับน้ำทะเลในถิ่นที่อยู่อาศัยเดียวกับ Paraboea Takesis และ P. vachareeae ปรากฏการณ์วิทยา ออกดอกและติดผลในเดือนมิถุนายนถึงตุลาคม 

ภาษาถิ่น (ข้าวตอกฤาษี). นิรุกติศาสตร์. ฉายาเฉพาะหมายถึงซอกใบที่แตกต่างกันในซอกใบ

3)Paraboea bhumiboliana Triboun & Chuchan, sp.

ภูมิพลินทร์ (Fig. 1C–D)

 P. Triboun, T. Chuchan, S. Pintasean, C. Intasan & J. Sittikan 3980, 1 กันยายน 2550, ประเทศไทย, ลำพูน, ลี้, เขื่อนภูมิพล, แม่ปิง 

Paraboea bhumiboliana มีลักษณะคล้ายกับ Paraboea สายพันธุ์ใหม่ Takesis Triboun ในกาบกลม มีกลีบเลี้ยงและดอกสีขาวเด่นชัด แต่มีความแตกต่างกันที่ขนบนใบและมักมีดอกน้อยกว่า (2–5 ใน P. bhumiboliana, 2–8 ใน P. Takesis)

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา บนหน้าผาหินปูนและเนินลาดเหนือแม่น้ำในป่าดิบแล้งถึงป่าเบญจพรรณ ออกดอกและติดผลช่วงเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม เป็นพันธุ์พื้นเมือง ภูมิพลินทร์ (ภูมิพลินทร์) พระราชทานชื่อโดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร นิรุกติศาสตร์ ฉายาเฉพาะหมายถึงพื้นที่รวบรวมในพื้นที่เขื่อนภูมิพลในจังหวัดลำพูนและตากในประเทศไทย 

   ชื่อนี้ยังเป็นการเชิดชูพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชแห่งประเทศไทย ผู้ทรงสนพระทัยในการอนุรักษ์ป่าไม้และความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับสิ่งแวดล้อม สายพันธุ์นี้อุทิศให้กับพระองค์ ท่านเนื่องในวโรกาสวันคล้ายวันพระราชสมภพปีที่ 84 

5)Paraboea doitungensis Triboun & D.J.Middleton, sp.

ชาฤๅษีดอยตุง (Fig. 3A-B)

เชียงราย แม่ฟ้าหลวง ดอยตุง

ดอกบาน กรกฎาคม- พฤศจิกายน

5)Paraboea eburnea Triboun, sp. nov. 

ชาฤๅษีพระขยางค์ (Fig. 3C)

ระนอง กระบุรี ถ้ำพระขยางค์ 

ดอกบาน กรกฎาคม- พศจิกายน

6)Paraboea insularis Triboun, sp.

สุดสาคร (Fig. 3D)

พังงา กระบี่ ดอกบาน กรกฎาคม- พศจิกายน

Fig.3 A–B. Paraboea doitungensis Triboun & D.J. Middleton. C. Paraboea eburnea Triboun. D. Paraboea insularis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

7)Paraboea lavandulodora Triboun, sp. 

ชาฤๅษีใบหอม (Fig. 4A)

พบในป่าของบึงกาฬ ภูทอก ดอกบานช่วง มิถุนายน-กรกฎาคม

8)Paraboea monticola Triboun & D.J. Middleton, sp. 

ชาพ่อตาฤๅษี (Fig. 4B–C)

พังงา  สุราษฎร์ธานี      ดอกบาน ปลาย มิถุนายน- ตุลาคม

9)Paraboea nana Triboun & Dongkumfu, sp.  

ชาฤๅษีน้อย (Fig. 4D)

ลำพูน ลี้ อช.แม่ปิง น้ำตกก้อน้อย ขึ้นที่ระดับสูง 600-900 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล 

ดอกบาน มิถุนายน-ตุลาคม

Fig.4   A. Paraboea lavandulodora Triboun. B–C. Paraboea monticola Triboun & D.J. Middleton. 

D. Paraboea nana Triboun & Dongkumfu. (Photos: P. Triboun) 

10)Paraboea nobilis Triboun & D.J. Middleton, sp. 

ศรีรัชประภา (Fig. 5A)

สุราษฎร์ธานี คลองศก อช.เขาสก ขึ้นที่ระดับสูง 100-500 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล 

ดอกบาน พฤษภาคม-ตุลาคม

11)Paraboea peninsularis Triboun & D.J. Middleton, sp. 

สินสมุทร (Fig. 5B–C)

กระบี่ หาดนพรัตน์ธารา ดอกบาน มิถุนายน-ตุลาคม

12)Paraboea phanomensis Triboun & D.J. Middleton, sp.

ศรีสุราษฎร์ (Fig. 5D)

อช. คลองพนม ดอกบาน พฤษภาคม-ตุลาคม

Fig.5    A. Paraboea nobilis Triboun & D.J. Middleton. B–C. 

Paraboea peninsularis Triboun & D.J. Middleton. D. Paraboea phanomensis Triboun & D.J. Middleton. (Photos: P. Triboun) 

13)Paraboea quercifolia Triboun, sp. 

ชาฤๅษีใบก่อ (Fig. 7A)

ลพบุรี ศรีสำโรง ไชยบาดาล เขาตำบล วัดถ้าวิเวกศรีสวัสดิ์ ที่ระดับ 100-300 เมตร

ดอกบาน พค.-สค.

14)Paraboea rosea Triboun, sp. 

ดาวประดับผา (Fig. 7B)

กระบี่ หมู่เกาะลันตา เกาะตะละเบง ที่ระดับ 10-100 เมตร

ดอกบาน กค.-ตค.

15)Paraboea sangwaniae Triboun, sp.. 

นครรินทรา (Fig. 7C–D)

เชียงราย แม่ฟ้าหลวง ดอยตุง ที่ระดับ 1000-1500 เมตร

ดอกบาน กค.-ธค.

Fig.7     A. Paraboea quercifolia Triboun. B. Paraboea rosea Triboun. C–D. Paraboea sangwaniae Triboun. (Photos: P. Triboun) 

16)Paraboea siamensis Triboun, sp. 

ศรีสยาม (Fig. 8A–B)

ตาก อุ้มผาง ดอยหัวหมด

ดอกบาน กค.-พย.

17)Paraboea takensis Triboun, sp. 

ข้าวตอกใหญ่ (Fig. 8C–D)

ตาก อุ้มผาง ดอยหัวหมด

ดอกบาน มิย.-ตค.

Fig.8     A–B. Paraboea siamensis Triboun. C–D. Paraboea takensis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

18)Paraboea tenuicalyx Triboun, sp. 

ข้าวตอกพระนเรศ (Fig. 9A)

 

กาญจนบุรี ทุ่งใหญ่นเรศวร บ้านสเน่ห์พ่อง( สะเนพ่อง)

ดอกบานปลาย มิย- พย

19)Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab, sp.

วชัรีพรรณ (Fig. 9B)

ตาก อุ้มผาง ปะหละทะ บริเวณ ป่าโปร่ง ป่าไผ่ ที่ระดับ 600-900 เมตร

ดอกบาน สค-พย

20)Paraboea xylocaulis Triboun, sp. 

ชาหนุมาน (Fig. 9C–D)

แนวเขตอ่าวกระบี่-พังงา ป่ากอ หน้าผา ระดับ 30-150 เมตร

ดอกบาน สค-พย

Fig.9  A. Paraboea tenuicalyx Triboun. B. Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab. C–D. Paraboea xylocaulis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

New addition for Paraboea

🔴Paraboea khaoyaica

ชาฤๅษีเขาใหญ่

อช. เขาใหญ่ ช่วง สค-พย

🔴Paraboea burttii Z.R.Xu

พรหมมาสตร์

พรหมมาสตร์ Paraboea burttii Z. R. Xu วงศ์ Gesneriaceae พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) มีเขตการกระจายพันธุ์ในป่าดิบชื้นทางภาคใต้

พรหมมาสตร์ (ชื่อศรของพระพรหมที่พระรามได้ครอบครองและใช้ปราบพวกยักษ์) เป็นไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 20 ซม. ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉากแนบชิดกัน รูปไข่ กว้าง 3-8 ยาว 7-15 ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่มถึงรูปหัวใจตื้น ๆ ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนมีขนสั้นนุ่ม ด้านล่างมีขนสีส้มอมน้ำตาลหนาแน่น ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม ออกตามซอกใบ แฉกกลีบเลี้ยงปลายม้วนกลับ กลีบดอกแยกเป็นซีกบน 2 แฉก ซีกล่าง 3 แฉก เกสรเพศผู้ 2 เกสร ฝักตรง เกลี้ยง ไม่บิดเป็นเกลียว

ตัวอย่างต้นแบบ Bunnak 710 เก็บจากคีรีวง อุทยานแห่งชาติเขาหลวง เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 1957 โดยนายบุญนาค สังขจันทร์ ผู้เก็บตัวอย่าง อาบน้ำยาพรรณไม้ อดีตเจ้าหน้าที่หอพรรณไม้ 

ขอขอบคุณ ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้เชี่ยวชาญพืชวงศ์ชาฤๅษีของไทย สำหรับข้อมูลชื่อพฤกษศาสตร์และชื่อไทย

เอกสารอ้างอิง:

Xu, Z., Burtt, B. L., Skog, L. E. & Middleton, D. J. 2008. A Revision of Paraboea (Gesneriaceae). Edinburgh Journal of Botany 65(2): 161–347.

🔴Paraboea middletonii

เศวตรแดนสรวง

Paraboea middletonii a new species from Thailand

ไม้ล้มลุก บางครั้งมีเหง้า มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงตามแผ่นใบด้านล่าง และช่อดอก ใบเรียงเป็นกระจุกใกล้โคนรูปรี เบี้ยว ยาว 4–22 ซม. ขอบจักมน ก้านใบยาวได้ถึง 12 ซม. ช่อดอกออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว 3.5–22 ซม. ก้านดอกยาว 2–7 มม. กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ รูปไข่ ยาว 1–2.5 มม. ด้านนอกมีขน ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกสั้นมาก ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8 มม. กลีบบน 2 กลีบ ขนาดเล็กกว่ากลีบล่าง 3 กลีบ เล็กน้อย ก้านชูอับเรณูสั้นกว่าหรือยาวกว่าอับเรณู เล็กน้อย อับเรณูยาวประมาณ 2 มม. รังไข่มีนวลแป้ง ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 3 มม. ผลรูปทรงกระบอก ยาวได้ถึง 1.2 ซม. บิดเป็นเกลียว มีนวลแป้ง

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ และลาว ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ลำปาง และภาคกลางที่เขาใหญ่ จังหวัดนครนายก ขึ้นตามริมลำธารในป่าดิบแล้งและป่าเบญจพรรณ ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร

🔴𝑃𝑎𝑟𝑎𝑏𝑜𝑒𝑎 𝑖𝑛𝑐𝑢𝑑𝑖𝑐𝑎𝑟𝑝𝑎 B. L. Burtt 

เศวตรศรีแม่สอด 

พรรณไม้หายากจากเขาหินปูนแม่สอด ช่อดอกแน่น สีขาวถึงสีชมพูอมแดงทั้งช่อ 

          

          ไม้ล้มลุกอายุหลายปี ขึ้นตามเขาหินปูน ลำต้นสูงได้ถึง 25 ซม. ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามชิดกัน ใบขนาดใหญ่ รูปไข่กลับ ก้านใบมีครีบตามยาว ช่อดอกออกที่ปลายยอด เป็นช่อแน่นมองในภาพรวมเป็นสีขาว ใบประดับสีขาวอมม่วงจาง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวบริสุทธิ์ ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic)  

ทีมสำรวจพรรณไม้อุ้มผาง

🔴Paraboea glandulifera (Barnett) C. Puglisi วงศ์ : Gesneriaceae 

"ก้านเกาสตุภะ" ราชินีแห่งดอยหัวหมด

ชื่ออื่น ๆ : ชาม่วง ชาครามดอย

    

"ก้านเกาสตุภะ"  ดอกไม้ป่าหายากชนิดหนึ่ง ที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณดอยหัวหมด จังหวัดตาก ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง ดอกไม้ชนิดนี้มีลักษณะเด่นคือช่อดอกสีม่วงอมชมพูสวยงามราวกับผ้าไหม บานสะพรั่งในช่วงฤดูฝน ทำให้ดอยหัวหมดดูสดใสและมีชีวิตชีวา      

ก้านเกาสตุภะเป็นพืชหายากของไทย พบเฉพาะทางภาคเหนือ (พบมากที่ดอยหัวหมด อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก) ขึ้นตามพื้นหินปูนผุกร่อนหรือตามซอกหินปูน ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง 800-900 ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม ต่างประเทศพบที่เมียนมา มีสถานภาพเป็นพืชที่มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable : VU) ตามเกณฑ์การประเมินของ IUCN 2012

เอกสารอ้างอิง

Puglisi, C., Middleton, D. J., Triboun, P. & Möller, M. 2011. New insights into the relationships between Paraboea, Trisepalum and Phylloboea (Gesneriaceae) and their taxonomic consequences. Taxon 60(6): 1693–1702.

https://www.iucnredlist.org/species/201929/2729854

ข้อมูล : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

    

Ornithoboea

Ornithoboea is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.  Ornithoboea are perennial herbs, with stems curved at base. Leaves are opposite, often (slightly) anisophyllous. Distribution is from southern China southward to the northern part of the Malay Peninsula (China, Malaysia, east Myanmar, Thailand, Vietnam).

The plants grow on rocks, in shaded, humid places and some (possibly all) species are confined to limestone.

A few species, in particular O. arachnoidea (S. China, N. Thailand), are remarkable for the extraordinary similarity of the flowers to orchid flowers.

Source (adapted): Genera of Gesneriaceae

It includes 17 species native to south-central China, Indochina, and Peninsular Malaysia,Thailand.

Ornithoboea arachnoidea (Diels) Craib/China (W. Yunnan) to NW. Thailand

Ornithoboea arachnoidea (Diels) Craib

Ornithoboea barbanthera B.L.Burtt/Thailand (Prachuap Khiri Khan Prov.).

Ornithoboea calcicola C.Y.Wu ex H.W.Li/China (S. Yunnan) to N. & N. Central Vietnam. 

Ornithoboea emarginata D.J.Middleton & N.S.Ly/SW. Vietnam

Ornithoboea feddei (H.Lév.) B.L.Burtt/China (SW. Guizhou), N. Indo-China. 

Ornithoboea flexuosa (Ridl.) B.L.Burtt/ Malaysia

Ornithoboea grandiflora D.J.Middleton/Thailand

Ornithoboea henryi Craib/China (SW. Yunnan). 

Ornithoboea lacei Craib/Central Myanmar, NW. Thailand, N. Vietnam

Ornithoboea maxwellii S.M.Scott/Thailand

Ornithoboea multitorta B.L.Burtt/Peninsula Thailand. 

Ornithoboea obovata S.M.Scott/Vietnam

Ornithoboea occulta B.L.Burtt/W. Thailand

Ornithoboea parishii C.B.Clarke/S. Myanmar to W. Thailand

Ornithoboea pseudoflexuosa B.L.Burtt/Thailand

Ornithoboea puglisiae S.M.Scott/Thailand

Ornithoboea wildeana Craib/

Ornithoboea wildeana Craib

China (S. Yunnan) to N. Indo-China

🔵Ornithoboea barbanthera B.L.Burtt/

แก่นขมิ้นพระยานคร

🔵Ornithoboea grandiflora D.J.Middleton

ขนตาเสือดอกใหญ่

พรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ตีพิมพ์เมื่อปี 2017 จากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มน้ำปาย  อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ไม้ล้มลุกขึ้นบนหินปูน ลำต้น กิ่ง ใบ มีขนเหนียว ดอกสีม่วง โคนกลีบปากมีขนหนาแน่น ภาพจาก type locality

ขอขอบคุณ Dr Carmen Puglisi สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

🔵Ornithoboea maxwellii S.M.Scott

🔵Ornithoboea multitorta B.L.Burtt

ช่อดาราจักร

ภาพ piyapong จากเทรลน้ำตกกรุงชิง

ช่อดาราจักรเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่มรำไร ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนมิถุนายนถึงตุลาคม เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงมกราคม.

🔵Ornithoboea occulta B.L.Burtt

🔵Ornithoboea puglisiae S.M.Scott/

ขนตาเสือ

จากเขาหินปูน อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุกขึ้นตามหน้าผาหินปูน ลำต้น กิ่ง ใบ มีขนเหนียว กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอด ดอกสีม่วง โคนกลีบปากมีขนหนาแน่น

ขอขอบคุณ Dr David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Codonoboea

Codonoboea is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It includes 129 species which range from Myanmar and Thailand through northern Malesia (Peninsular Malaysia, Sumatra, Borneo, Sulawesi, the Philippines, and Maluku) to New Guinea. Many of its species were formerly placed in the genus Henckelia.

A revision of Codonoboea (Gesneriaceae: Didymocarpoideae) in Thailand

D.J. Middleton

Singapore Botanic Gardens, National Parks Board, 1 Cluny Road, Singapore 259569, Singapore davidmiddletonsing@gmail.com

ABSTRACT. The genus Codonoboea Ridl. (Gesneriaceae: Didymocarpoideae: Trichosporeae: Didymocarpinae) is revised for Thailand. Thirteen species are recognised, one of which, Codonoboea poopathii D.J.Middleton, is new to science and three of which, C. dawnii (Kiew) Kiew, C. oreophila Kiew ex C.L.Lim and C. urticoides (A.Weber) Kiew, are new records for Thailand. Didymocarpus reptans Jack is neotypified; D. hispidus Ridl. var. selangorensis Ridl., D. inaequalis Ridl., D. rugosus Ridl. and D. urticifolius Ridl. are lectotypified; and D. hispidus Ridl.

🔵Codonoboea appressipilosa (B.L.Burtt) D.J.Middleton

นราธิวาส สุไหงโกลก

🔵Codonoboea dawnii (Kiew) Kiew

เบตง ยะลา Hala Bala ภูเขาทอง



🔵Codonoboea filicalyx (B.L.Burtt) D.J.Middleton
นิคมแว้ง นราธิวาส เบตง ยะลา Hala Bala ภูเขาทอง

🔵Codonoboea hispida (Ridl.) Kiew
 เบตง ยะลา Hala Bala

🔵Codonoboea inaequalis (Ridl.) Kiew

คอหงษ์  หาดใหญ่

🔵Codonoboea kolokensis (B.L.Burtt) D.J.Middleton

แว้ง นราธิวาส สุไหงโกลก

🔵Codonoboea oreophila Kiew ex C.L.Lim

เบตง ยะลา

🔵Codonoboea platypus (C.B.Clarke) C.L.Lim

นครศรีธรรมราช พัทลุง  ตรัง  ปัตตานี

🔵Codonoboea poopathii D.J.Middleton

ศุขิรินทร์ ฮาลา บาลา เขาอีแดง

🔵 Codonoboea porphyrea (B. L. Burtt) D. J. Middleton

ม่วงเขาพ่อตาหลวงแก้ว

ชุมพร พังงา ระนอง สุุราษฎร นครศรีธรรมราช

ไม้ล้มลุก ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม อวบน้ำ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ถึงรูปไข่แกมรูปใบหอก ผิวด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง แต่ละช่อมีแค่ 1 ดอก ก้านดอกเรียวยาว กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปแถบ กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดสีม่วง ผิวด้านนอกมีขนสั้นมีต่อม ปลายแยกเป็น 5 แฉก แยกเป็นซีกบน 2 แฉก บิดขี้น ด้านในสีม่วงจาง ซีกล่างมี 3 แฉก สีม่วงเข้ม ตรงโคนบริเวณคอหลอดดอกมีแถบสีเหลืองเข้ม 2 แถบ  

ม่วงเขาพ่อตาหลวงแก้วเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบมีการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้แถบระนองถึงนครศรีธรรมราช ตัวอย่างต้นแบบ Geesink, Hattink & Charoenphol 7417 เก็บจากเขาพ่อตาหลวงแก้ว จังหวัดระนอง เมื่อวันที่ 22 มิถุนายน 1974 ตัวอย่างที่เก่าที่สุดเก็บโดยหมอคาร์ (A. F. G. Kerr) ซึ่งท่านขึ้นเขาพ่อตาหลวงแก้วทางด้านคลองกำพวน เมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ ปี 1929 

เอกสารอ้างอิง:

Burtt, B. L. 2001. Flora of Thailand: annotated checklist of Gesneriaceae. Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 81−109.

🔵Codonoboea reptans (Jack) C.L.Lim

เบตง ยะลา

🔵Codonoboea rugosa (Ridl.) C.

ภาคใต้เกือบทุกจังหวัด

🔵Codonoboea urticoides (A.Weber) Kiew

เบตง ยะลา นราธิวาส

Microchirita

สกุลหยาด

Microchirita is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae, subfamily Didymocarpoideae.It contains 48 species native to tropical Asia, ranging from the Indian subcontinent to Indochina, southern China, Malaysia and Thailand

For Thaliland 37/48 species are accepted.^[1]

• Microchirita albiflora D.J.Middleton & Triboun ข้าวตอกโยนก /      เชียงราย แม่ฟ้าหลวง
• Microchirita albocyanea C.Puglisi    เลย ผาขาว
• Microchirita aratriformis (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton อิสาน เวียตนาม
• Microchirita barbata (Sprague) A.Weber & D.J.Middleton  N vietnam
• Microchirita bimaculata (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/เชียงใหม่ น้ำตกแม่กลาง
• Microchirita caerulea (R.Br.) Yin Z.Wang  ชวา
• Microchirita caliginosa (C.B.Clarke) Yin Z.Wang malaysia borneo
• Microchirita candida C.Puglisi & D.J.Middleton ขาวละออ /ระยอง แกลง
• Microchirita chonburiensis D.J.Middleton & C.Puglisi ศรีชล / ชลบุรี  บ่อทอง
• Microchirita cristata (Dalzell) D.J.Middleton SW India
• Microchirita elphinstonia (Craib) A.Weber & D.J.Middleton  กบิณฑบุรี บ้านเก่ง
• Microchirita formosa D.J.Middleton หยาดเนินมะปราง/ พิษณุโลก เนินมะปราง
• Microchirita fuscifaucia C.Puglisi & D.J.Middleton เนรมิต /จันทบุรี เขาชะเมา
• Microchirita glandulosa C.Puglisi น่าน สองแคว สาคร เขาตำปลาคัง
• Microchirita hairulii Rafidah Malaysia
• Microchirita hamosa (R.Br.) Yin Z.Wang หยาดขาว/ เชียงใหม่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ตาก อุ้มฝาง
• Microchirita hemratii C.Puglisi ศรีเห็มรัตน์/ตาก แม่สอด วัดธรรมอินทนิน
• Microchirita huppatatensis C.Puglisi บุหงาหุบป่าตาด /อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบป่าตาด
• Microchirita hypocrateriformis C.Puglisi สวนสวรรค์ /ชัยภูมิ คอนสาน วัดถ้ำหลวงพ่อ
• Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang  น้ำดับไฟ / สุราษฎร ปัตตานี เขาเต่า
• Microchirita karaketii D.J.Middleton & Triboun บุหงาการเกต /เชียงใหม่ เชียงดาว
• Microchirita lavandulacea (Stapf) Yin Z.Wang  S. Vietnam
• Microchirita lilacina C.Puglisi บุหงาอุ้มผาง /ตาก อุ้มฝาง
• Microchirita limbata C.Puglisi ผาผึ้ง /  ชัยภูมิ คอนสาร วัดถ้ำฮวงโป
• Microchirita luteola C.Puglisi  เลย หนองหิน สวนสวรรค ผางาม 
• Microchirita marcanii (Craib) A.Weber & D.J.Middleton สระบุรี มวกเหล็ก
• Microchirita micromusa (B.L.Burtt) A.Weber & D.J.Middleton นครนายก สวนโบธานิกมอลตริล
• Microchirita minor Z.B.Xin, T.V.Do & F.Wen /NW.Vietnam
• Microchirita mollissima (Ridl.) มโนราห์ /A.Weber & D.J.Middleton พังงา 
• Microchirita oculata (Craib) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/ สระแก้ว
• Microchirita personata C.Puglisi  อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบผาตาด
• Microchirita poomae D.J.Middleton ภูม่า / สระบุรี พระพุทธบาตร
• Microchirita prostrata J.M.Li & Z.Xia   / China Hinan
• Microchirita purpurea D.J.Middleton & Triboun เนตรม่วง  /จันทบุรี แก่งหางแมว  อช.เขาชะเมา
• Microchirita rayongensis C.Puglisi & D.J.Middleton ศรีระยอง / ระยอง เขาชะเมา
• Microchirita rupestris (Ridl.) A.Weber & D.J.Middletonหยาดม่วง/ เชียงใหม่ ลำปาง ตาก กาญ ตรัง
• Microchirita ruthiae Rafidah / Malaysia Kelantan
• Microchirita sahyadriensis (Punekar & Lakshmin.) A.Weber & D.J.Middleton/ Malaysia
• Microchirita sericea (Ridl.) A.Weber & Rafidah/Malaysia
• Microchirita striata D.J.Middleton & C.Puglisi ซัยบาดาล/ ลพบุรี ชัยบาดาล
• Microchirita suddeei D.J.Middleton & Triboun สดุดีดาว  / แพร่ ถ้ำพระนางคอย
• Microchirita suwatii D.J.Middleton & C.Puglisi ศรีสุวัตน์/ เลย
• Microchirita tadphoensis C.Puglisi ตาดโพธิ /นครพนม ตาดโพธิ์ อชฺ ภูลังกา
• Microchirita tetsanae C.Puglisi ม่วงเทศนา  /   เพชรบูรณ์ วัดถ้ำน้ำบาง
• Microchirita thailandica C.Puglisi สยาม /ชัยภูมิ วัดถ้ำวัวแดง
• Microchirita tubulosa (Craib) A.Weber & D.J.Middletonหยาดสะอางค์ / นครสวรรค์ ลพบุรี สระบุรี
• Microchirita viola (Ridl.) A.Weber & Rafidah ม่วงพิสมัย / พังงา
• Microchirita woodii D.J.Middleton & Triboun มาลัยฟ้อนเล็บ / น่าน   สวนป่าถ้ำผาเติบ
• 
  
Four new species of Microchirita (Gesneriaceae) from Thailand are described:      
• Microchirita orothaiae,   Suddee, D.J.Middleton, Tetsana & Puudjaa อรทัย
• Microchirita  puglisiae D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee ถ้ำกระบอก
• Microchirita radiata  D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee พระโพธิสัตว์ 
• Microchirita simia. D.J.Middleton, Thananth., Tetsana & Suddee วานรพักตร์
With the addition of these species, 41 species are now recorded for Thailand.

References

edit

1.  Microchirita (C.B.Clarke) Yin Z.Wang. Plants of the World Online. Retrieved 9 August 2024.
2.  Weber, A.; Middleton, D.J.; Clark, J.L. & Möller, M. (2020), "Keys to the infrafamilial taxa and genera of Gesneriaceae", Rheedea, 30 (1): 5–47, doi:10.22244/rheedea.2020.30.01.02

 🔴Microchirita albiflora D.J.Middleton & Triboun 

ข้าวตอกโยนก

 Fig 2 A,B,C ⬇️

เป็นพืชที่มีดอกสีขาวขนาดเล็กคล้ายข้าวตอกสำหรับบูชา ผนวกกับพืชชนิดนี้พบบนยอดดอยตุง จังหวัดเชียงราย ซึ่งมีพระธาตุซึ่งสร้างมาตั้งแต่อาณาจักรโยนกนาค ซึ่งนับเป็นอาณาจักรแรกบนแผ่นดินไทย จึงมีความหมายว่า ข้าวตอกสำหรับบูชาในอาณาจักรโยนก ส่วนชื่อวิทยาศาสตร์ระบุถึงพืชที่มีดอกสีขาว

ช่อดอกเกิดบนใบ ก้านดอกยาว 2-3 ซม. กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน 5 กลีบ รูปไข่แคบ กว้าง 1.5-2.3 มม ปลายเรียวแหลม กลีบดอกสีม่วงเข้ม โคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปกลมกว้าง ปลายมนกลม ด้านล่างของหลอดยาว 9-9.5 มม. ด้านบนยาวประมาณ 1 ซม.  ห่างจากแฉกบนประมาณ 4 มม. แฉกบนกว้างประมาณ 6 มม. ยาวประมาณ 4 มม. มีส่วนเว้าระหว่างแฉกประมาณ 2.5 มม. แฉกข้างกว้างประมาณ 9.5 มม. ยาวประมาณ 6 มม. แฉกล่างกว้างประมาณ 1.3 ซม. ยาวประมาณ 8.5 มม.

🔴Microchirita albocyanea C.Puglisi    เลย ผาขาว

Most similar to Microchirita limbata C.Puglisi in the overall shape of the corolla and in colour, but differs in not having a glandular indumentum and in the much longer corolla and larger calyx. – TYPE: Thailand, Loei, Pha Khao, ..., 447 m, 5 November 2014,

 Fig 2 D,E,F ⬆️

🔴Microchirita aratriformis (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton อิสาน เวียตนาม

Fig 3 A,B ⬇️

🔴Microchirita hamosa (R.Br.) Yin Z.Wang 

หยาดขาว/ เชียงใหม่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ตาก อุ้มฝาง

Fig 3 C,D,E,F ⬆️

🔴Microchirita bimaculata (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton 

หยาดเนตร/เชียงใหม่ น้ำตกแม่กลาง

สูงได้ถึง 50 ซม. ลำต้นเกลี้ยงหรือมีขน มีขนยาวตามแผ่นใบทั้งสองด้าน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ใบรูปไข่ ปลายแหลมยาว โคนตัดหรือเว้าตื้น ใบช่วงโคนต้นออกเดี่ยว ๆ ขนาดใหญ่ ยาวได้ถึง 20 ซม. ใบช่วงปลายกิ่งเรียงตรงข้าม ยาว 3–15 ซม. เส้นแขนงใบจำนวนมาก ก้านใบยาว 0.5–3 ซม. ช่อดอกเชื่อมติดก้านใบ 0.5–1.5 ซม. มีได้ถึง 15 ดอก ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ เรียงเป็นแผงด้านเดียว ก้านดอกยาว 0.3–1 ซม. กลีบเลี้ยงรูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มม. ดอกรูปแตร สีเหลือง ยาว 1.6–2 ซม. ปากหลอดกลีบดอกกว้างประมาณ 8 มม. ปากกลีบล่างด้านในมีปื้นกลมสีน้ำตาลอมแดง รังไข่เกลี้ยง ผลโค้ง ยาว 2.5–3.5 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ดอยสุเทพ ดอยอินทนนท์ และดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ และทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก ขึ้นเกาะตามโขดหินในป่าดิบแล้ง ความสูง 500–1100 เมตร

🔴Microchirita candida C. Puglisi & D. J. Middleton

หยาดขาวลออ  

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 80 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีม่วงอมเขียว โคนสีม่วง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาววาว มีแต้มเหลืองที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘candida’ ตั้งตามลักษณะดอกที่ขาวมีวาว

 

🔴Microchirita chonburiensis D. J. Middleton & C. Puglisi         

    หยาดศรีชล 

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอบ่อทอง จังหวัดชลบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียว โคนสีม่วงอมเขียว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม 
มีขนและต่อมประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลืองสด คำระบุชนิด ‘chonburiensis’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดชลบุรี แหล่งที่พบ

🔴Microchirita elphinstonia (Craib) A.Weber & D.J.Middleton  กบิณฑบุรี บ้านเก่ง

🔴Microchirita formosa D.J.Middleton 

 หยาดเนินมะปราง/ พิษณุโลก เนินมะปราง

พบบริเวณเขตห้ามล่าสัตว์ป่าถ้ำผาท่าพล อ.เนินมะปราง จ.พิษณุโลก ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 65 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวอ่อน บริเวณข้อมีสีแดง มีขนสีขาวกระจายห่าง ๆ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว มีแต้มสีเหลืองทั้งบนและล่างในหลอดกลีบดอก คำระบุชนิด ‘formosa’ แปลว่าสวยงาม 

🔴Microchirita fuscifaucia C. Puglisi & D. J. Middleton 

     หยาดเนรมิตร

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวเป็นมันวาว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่น

ทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดกลีบดอกด้านในสีแดงอมม่วงถึงน้ำตาล คำระบุชนิด ‘fuscifaucia’ หมายถึงสีเข้มที่คอหลอดดอก

🔴Microchirita glandulosa C.Puglisi 

             น่าน สองแคว สาคร เขาตำปลาคัง

Similar to Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang and M. rupestris (Ridl.) A.Weber & Rafidah) in having bracteate inflorescences. Differs from both in the bracts being fused only at the base (i.e. not divided as in Microchirita involucrata and not fused into a cup as in M. rupestris), in the dimorphic indumentum of sparse, long eglandular hairs and dense short glandular hairs on the leaf (eglandular indumentum in M. involucrata and M. rupestris), and in the tripartite calyx. It differs further from Microchirita involucrata in the serrate margin of the bracts and from M. rupestris in the much smaller size of the bracts. – TYPE: Thailand, Nan, Song Kwaw, Sakoen, Khao Tham Plakang, 750 m, 3 September 2006, Watthana, S. 2126 (holotype QBG; isotype CMU). 

น้ำดับไฟ M.involucrata

หยาดม่วง M.rupestris

คล้ายกับ Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang น้ำดับไฟและ M. rupestris (Ridl.) หยาดม่วง A.Weber & Rafidah) มีช่อดอก bracteate แตกต่างจากทั้งสองกาบที่หลอมรวมกันที่ฐานเท่านั้น (กล่าวคือ ไม่แยกกันเหมือนใน Microchirita involucrata และไม่หลอมรวมเป็นถ้วยเหมือนใน M. rupestris) ใน dimorphic indumentum ของขน eglandular ยาวบาง และขนต่อมสั้นหนาแน่นบนใบ (elandular indumentum ใน M. involucrata และ M. rupestris) และในกลีบเลี้ยงไตรภาคี มันแตกต่างไปจาก Microchirita involucrata ตรงขอบฟันเลื่อยของใบประดับ และจาก M. rupestris ในขนาดที่เล็กกว่ามากของใบประดับ – ประเภท: ประเทศไทย น่าน สองแก้ว สาคู เขาถ้ำปลากั้ง 750 ม. 3 กันยายน 2549 วัฒนา ส. 2126 (holotype QBG; isotype CMU)

🔴Microchirita hemratii C.Puglisi 

ศรีเห็มรัตน์/ตาก แม่สอด วัดธรรมอินทนิน

Fig5 A,B ⬇️

A-B ศรีเหมรัตน์     C-Dบุหงาหุบป่าตาด

🔴Microchirita huppatatensis C.Puglisi 

บุหงาหุบป่าตาด /อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบป่าตาด

Fig5 C,D ⬆️

ภาพเปรียบเทียบ 4 ชนิด

A หยาดอุทัย |  Microchirita personata; B บุหงาหุบป่าตาด | M. huppatatensis; 
C ศรีเห็มรัตน์ | M. hemratii; D บุหงาอุ้มผาง | M. lilacina. 

บุหงาหุบป่าตาด หรือ จะเรียกว่า หยาดหุบป่าตาด ก็คงจะได้ 

พรรณไม้เฉพาะถิ่น ดอกสวยของเขาหุบป่าตาด อำเภอลานสัก จังหวัดอุทัยธานี พบมีดอกในช่วงปลายฝน ต้นหนาว IUCN กำหนดให้มีสถานะภาพ CR คือ ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง ยังมีเหลืออยู่ไม่มาก

🔴Microchirita hypocrateriformis C.Puglisi 

สวนสวรรค์ /ชัยภูมิ คอนสาน วัดถ้ำหลวงพ่อ

มี2สี

🔴Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang  

น้ำดับไฟ / สุราษฎร ปัตตานี เขาเต่า

ด้านล่างเป็นชนิดย่อยเฉพาะถิ่นชื่อ ม่วงขนอม Microchirita involucrata var. gigantiflora

Tai cabin ท่าศาลา

🔴Microchirita karaketii D.J.Middleton & Triboun 

บุหงาการเกต /เชียงใหม่ เชียงดาว

🔴Microchirita lilacina C.Puglisi 

บุหงาอุ้มผาง /ตาก อุ้มฝาง

🔴Microchirita limbata C.Puglisi 

ผาผึ้ง /  ชัยภูมิ คอนสาร วัดถ้ำฮวงโป

🔴Microchirita luteola C.Puglisi  เลย หนองหิน สวนสวรรค ผางาม 

Fig.11 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita marcanii (Craib) A.Weber & D.J.Middleton สระบุรี มวกเหล็ก

 Fig.11 D,E,F ⬇️

🔴Microchirita micromusa (B.L.Burtt) A.Weber & D.J.Middleton นครนายก สวนโบธานิกมอลตริล

คำหยาด

คำหยาดเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคกลาง มักเกิดอยู่บนหินหน้าผา หรือตามโคนต้นไม้ใหญ่บริเวณป่าดิบแล้งใกล้น้ำตกหรือลำธาร ออกดอกเดือนกันยายนถึงพฤศจิกายนเป็นผลเดือนตุลาคมถึงธันวาคม.

 ไม้ล้มลุกปีเดียว ลำต้นเดี่ยวตั้งตรง อวบน้ำและเปราะ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กว้าง ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบของใบแรกจนถึงใบคู่บน ดอกสีเหลืองอมส้ม ภายในหลอดกลีบดอกด้านในก่อนถึงแฉกด้านล่างมีแต้มสีเหลืองเข้มอมส้ม ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรง กระบอกแคบ ยาวเรียว ตรงหรือโค้งเล็กน้อย สีเขียวเมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีนํ้าตาลเข้ม เมล็ดขนาดเล็ก รูปกระสวย สีน้ำตาลเข้ม

เขาใหญ่ 

🔴Microchirita mollissima (Ridl.) A.Weber & D.J.Middleton 

มโนราห์ พังงา 

Fig.12 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita oculata (Craib) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/ สระแก้ว

Fig.12 D,E,F ⬇️

หยาดอรทัย พืชชนิดใหม่ของโลกในสกุลหยาด

🔴Microchirita orathaiae Suddee, D. J. Middleton, Tetsana & Puudjaa 

หยาดอรทัย 

พบบริเวณเขาหินปูน อำภอเขาชะเมาจังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 40 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียว โคนสีม่วง เกือบเกลี้ยงถึงมีขนยาวห่างประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ยกเว้นใบที่โคนต้น เรียงเวียน มีขนประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกม่วงแดงอมน้ำเงิน หลอดกลีบดอกค่อนข้างแบน ทำให้ปากหลอดกลีบดกมีความกว้างมากกว่าสูง โคนหลอดกลีบดอกด้านในสีเหลืองอ่อน คำระบุชนิด ‘orathaiae’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นางอรทัย เกิดแก้ว ช่างศิลป์ประจำหอพรรณไม้ ซึ่งวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ให้กับโครงการพรรณพฤกษชาติประเทศไทย (Flora of Thailand) มาอย่างยาวนาน ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2256 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้

เอกสารอ้างอิง

https://li01.tci-thaijo.org/index.php/ThaiForestBulletin/article/view/263346

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

🔴Microchirita poomae D. J. Middleton

  หยาดภู่มา
พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนใหญ่เกลี้ยง พบบ้างที่มีขนขนาดเล็กประปราย 
ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง ดอกสีม่วงแดง มีแถบสีเหลืองตามยาวที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘poomae’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร.ราชันย์ ภู่มา อดีตหัวหน้ากลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ผู้นำเก็บตัวอย่าง

🔴Microchirita personata C.Puglisi  อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบผาตาด

หยาดอุทัย

Fig.13 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita purpurea D.J.Middleton & Triboun 

เนตรม่วง  /จันทบุรี แก่งหางแมว  อช.เขาชะเมา

Fig.13 D,E,F ⬇️

🔴Microchirita rupestris (Ridl.) A.Weber & D.J.Middleton หยาดม่วง/ เชียงใหม่ ลำปาง ตาก กาญ ตรัง 

🔴Microchirita striata D.J.Middleton & C.Puglisi ชัยบาดาล/ ลพบุรี ชัยบาดาล

หยาดชัยบาดาล Microchirita striata D. J. Middleton & C. Puglisi 
พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 25 ซม. ลำต้นอวบน้ำ มีขนสากทั่วไป ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลือง โคนกลีบปากด้านในมีเส้นสีแดงตามยาว 5 เส้น คำระบุชนิด ‘striata’ หมายถึงแถบเส้นสีแดงที่โคนกลีบปาก

 🔴Microchirita rayongensis C. Puglisi & D. J. Middleton

    หยาดศรีระยอง 

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียวอมม่วงแดงถึงเขียว ส่วนโคนสีม่วงแดง 
เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดดอกและโคนกลีบปากด้านในสีเหลืองจาง คำระบุชนิด ‘rayongensis’ 
ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดระยอง แหล่งที่พบ

🔴Microchirita suwatii D. J. Middleton & C. Puglisi 

หยาดศรีสุวัฒน์

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเมือง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีม่วงแดงอมเขียว มีขนประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีม่วงแดงอมน้ำเงิน โคนกลีบปากด้านในมีแถบสีเหลือง คำระบุชนิด ‘suwatii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นายสุวัฒน์ สุวรรณชาติ อดีตเจ้าหน้าที่หอพรรณไม้ผู้ร่วมเก็บตัวอย่างและเป็นผู้ทุ่มเทในการปฏิบัติงานจนถึงวาระเกษียณอายุราชการ

สามารถศึกษางานวิจัยเพิ่มเติมได้ที่ https://li01.tci-thaijo.org/index.php/ThaiForestBulletin

ขอขอบคุณแหล่งที่มาของข้อมูล เพจ หอพรรณไม้ Forest Herbarium – BKF 

🔴Microchirita suddeei D.J.Middleton & Triboun 

สดุดีดาว  / แพร่ ถ้ำพระนางคอย

Fig.15  A,B,C ⬇️

🔴Microchirita tadphoensis C.Puglisi  

ตาดโพธิ /นครพนม ตาดโพธิ์ อชฺ ภูลังกา

Fig.15   D,E,F ⬇️

🔴Microchirita tetsanae C.Puglisi 

ม่วงเทศนา  /   เพชรบูรณ์ วัดถ้ำน้ำบาง

Fig.16  A,B ⬇️

🔴Microchirita thailandica C.Puglisi 

สยาม /ชัยภูมิ วัดถ้ำวัวแดง

Fig.16  C,D,E ⬇️

🔴Microchirita tubulosa (Craib) A.Weber & D.J.Middleton

หยาดสะอางค์ / นครสวรรค์ ลพบุรี สระบุรี

🔴Microchirita viola (Ridl.) A.Weber & Rafidah 

ม่วงพิสมัย / พังงา

🔴Microchirita woodii D.J.Middleton & Triboun 

มาลัยฟ้อนเล็บ / น่าน   สวนป่าถ้ำผาเติบ

🔴Microchirita personata C. Puglisi 

หยาดลิ้นงาม 

หยาดลิ้นงามเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบเฉพาะแถบตะวันตกของไทย จัดอยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered)

หยาดลิ้นงามตีพิมพ์เป็นพืชชนิดใหม่ของโลก ในวารสาร Kew Bulletin ของสวนพฤกษศาสตร์คิว เล่มที่ Kew Bull. 71(1)-2: 1 ปี 2016 ตัวอย่างต้นแบบ หมายเลข Middleton, Hemrat, Karaket, Puglisi & Suddee 5688 เก็บ เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม ปี 2014 เป็นชนิดที่ผู้วิจัยจัดให้อยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered)



คำระบุชนิด “personata” มาจากลักษณะกลีบดอกรูปปากเปิด (bilabiate) ที่กลีบซีกบนและซีกล่างอยู่ชิดกันมากเนื่องจากกลีบซีกล่างโค้งนูนขึ้น (personate corolla)

Epithema

Epithemais a genus of plants in the family Gesneriaceae and subfamilyDidymocarpoideae. Species range from western tropical Africa to Uganda, tropical and subtropical Asia, and New Guinea. 

Epithema tenue C.B.Clarke. A. Habit. B. Inflorescence. C. Calyx. D. Flower opened out. E. Stigma lateral view. F. Fruit showing seeds, placenta and operculum. G. Seeds. Scale bars: A = 10 cm; B = 5 mm; C, F = 3 mm; D = 6 mm; E = 1 mm; G = 0.5 mm. Drawn by Claire Banks from Letouzy 7722 (A, B), Letouzy 13973 (D, E) and Sita 2886 (C, F, G). 

20 species are accepted.

• Epithema benthamii C.B.Clarke/Central Malesia to W. New Guinea.
• Epithema carnosum Benth./Himalaya to E. India and S. China to Indo-China
• Epithema ceylanicum Gardner /  เลย  หินผางาม
• Epithema dolichopodum Hilliard & B.L.Burtt/Borneo (Sabah) to Philippines (Palawan).
• Epithema horsfieldii (R.Br.) DC./Jawa to Sulawesi.
• Epithema involucratum (Roxb.) B.L.Burtt/Central & S. Malesia
• Epithema longipetiolatum (Merr.) Hilliard & B.L.Burtt/Sulawesi to W. New Guinea
• Epithema longitubum Hilliard & B.L.Burtt/Lesser Sunda Islands (Flores, Timor)
• Epithema madulidii Hilliard & B.L.Burtt/Philippines (Palawan: Coron Island)
• Epithema membranaceum (King) Kiew
• Epithema parvibracteatum Hilliard & B.L.Burtt/ malaysia
• Epithema philippinum (Hilliard & B.L.Burtt) Bransgr./Philippines (Mindanao)
• Epithema pusillum (C.B.Clarke) Bransgr./India (Maharashtra).
• Epithema rennellense Hilliard & B.L.Burtt/Solomon Islands (Solomon Islands)
• Epithema sarawakense Hilliard & B.L.Burtt/Sumatera (Pulau Enggano), Borneo
• Epithet saxatile Blume/Indo-China to W. & Central Malesia.
• Epithema steenisii Hilliard & B.L.Burtt/N. Sumatera
• Epithema strigosum (C.B.Clarke) Hilliard & B.L.Burtt/W. Sumatera
• Epithema tenerum (C.B.Clarke) Hilliard & B.L.Burtt/Sulawesi.
• Epithema tenue C.B.Clarke/W. Tropical Africa to Uganda and N. Angola. 

มีรายงานในไทยแล้ว 3 ชนิด

🔵 Epithema carnosum Benth./

Native to:

Andaman Is., Assam, Bangladesh, China South-Central, China Southeast, East Himalaya, Hainan, India, Laos, Myanmar, Nepal, Nicobar Is., Thailand, Vietnam, West Himalaya  Indo-China

🔵 Epithema ceylanicum Gardner 

Native to:

Andaman Is., Cambodia, India, Laos, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Taiwan, Thailand, Vietnam

หูหมีศรีลังกา 

พืชล้มลุกในวงศ์ชาฤๅษี (Gesneriaceae) จากสวนหินผางาม จังหวัดเลย มักพบขึ้นตามเขาหินปูน (ขอขอบคุณข้อมูล Dr. David Middleton)

: รายงานจากภาคสนาม ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Epithema ceylanicum Gardner. Flowers. (Photo: Preecha Karaket) 

ภาพ Noi Guinnett เขาหินปูน สระบุรี พย 24

หูเสือ หูหมี หูเลียงผา รางผึ้ง แล้วแต่จะเรียก เป็นชนิด เป็นชาฤาษีเกาะตามหินน้ำตกน้อยกรุงชิงอีกตัว @piyapong

🔵 Epithema membranaceum (King) Kiew

Native to:

Malaya, Sumatera, Thailand

เจอทางภาคใต้และภาคตะวันออก

🔵 Epithema parvibracteatum Hilliard & B.L.Burtt/ 

Native to:  Malaya

น่าจะมีโอกาสเจอทางชายแดนภาคใต้

Tribounia

พืชสกุลใหม่ในวงศ์เทียนหิน-พรมกำมะหยี่

Tribounia is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae . It is native to Thailand.

Known species, according to Kew.

• Tribounia grandiflora D.J.Middleton
• Tribounia venosa (Barnett) D.J.Middleton

The genus name of Tribounia is in honour of Pramote Triboun (fl. 1990 – 2002), a Thai botanist at the Thailand Institute of Scientific and Technological Research.It was first described and published in Taxon Vol.61 on page 1287 in 2012. 

ชื่อสกุลของ Tribounia ตั้งขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่ปราโมทย์ ไตรบูน (ชั้น พ.ศ. 2533 – 2545) นักพฤกษศาสตร์ชาวไทยประจำสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย ได้รับการอธิบายและตีพิมพ์ครั้งแรกใน Taxon เล่มที่ 61 หน้า 1287 ในปี พ.ศ. 2555

1) ม่วงไตรบุญ Tribounia venosa 

  

ทองผาภูมิ ตค24

ม่วงไตรบุญ (Tribounia)เป็น new genus of Gesneriaceae from Thailand; ปี 2012

 ไม้ล้มลุก สูง 30–40 ซม. มีขนปลายม้วนงอคล้ายตะขอและขนต่อมตามลำต้น แผ่นใบทั้งสองด้าน ช่อดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และผล ใบรูปไข่ ยาว 3–9.2 ซม. ปลายแหลมยาว โคนเว้ารูปหัวใจ ขอบจักซี่ฟันหรือจักมน เส้นแขนงใบข้างละ 5–9 เส้น ก้านใบยาว 3–10 ซม. ช่อดอกยาว 9–17 ซม. ก้านช่อยาว 4–9.5 ซม. ก้านดอกยาว 1–1.4 ซม. กลีบเลี้ยงรูปขอบขนาน ยาว 3.5–4.5 มม. ปลายแหลมยาว ดอกยาว 2–2.5 ซม. หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1 ซม. กลีบรูปรีกว้างเกือบกลม คู่บนกว้างประมาณ 9 มม. ยาวประมาณ 7 มม. กลีบล่างเล็กกว่ากลีบปากบนเล็กน้อย ขอบกลีบมีต่อม ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 2.5 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยาวเท่า ๆ อันที่สมบูรณ์ ไม่มีอันที่ลดรูป รังไข่ยาวประมาณ 6 มม. ก้านสั้น ผลยาว 2–3 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามเขาหินปูนเตี้ย ๆ ความสูงไม่เกิน 200 เมตร

ชื่อพ้อง: Didymocarpus venosus Barnett

ชื่ออื่น: ม่วงไตรบุญ, หยาดฟ้า (ทั่วไป)

2) ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora 

ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton

ม่วง

ไตรบุญดอกใหญ่ เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ เฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้แถบจังหวัดกาญจนบุรี ขึ้นตาม

เขาหินปูนเตี้ย ๆ ระดับความสูงไม่เกิน 100 เมตร 

Didymocarpus

Didymocarpusis a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae and typical of the tribe Didymocarpeae. There are about 100 known species distributed in India, Nepal, Bhutan, Myanmar, southern China, Vietnam, Laos, Cambodia, Thailand, and the Malay Peninsula, with one species extending up to northern Sumatra. Some members of the genus are known for their medicinal properties, especially to cure diseases related to the kidneys.

Five new species of Didymocarpus are described from Thailand: Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus kasinii Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton and Didymocarpus tribounii Nangngam & D.J.Middleton. Full descriptions, distributions, ecology, phenology and colour plates are provided for all taxa.

🔴Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton

 🔴Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus kasinii 

Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton  

กระดิ่งดอกเล็ก

พืชอิงอาศัยหายากจากป่าดิบเขาอุ้มผาง

          พืชอิงอาศัยบนเปลือกต้นไม้ใหญ่ ลำต้นสั้น ใบเรียงตรงข้าม 2-3 คู่ ใบที่อยู่ตรงข้ามกันมักมีขนาดไม่เท่ากัน พบบ้างที่เรียงเป็นวงรอบ 3 ใบ ที่โคนต้น ช่อดอกออกที่ปลายยอด มีดอกจำนวนน้อย (pauciflorus = few-flowered inflorescence) ดอกสีชมพูอ่อน แฉกกลีบดอก 3 กลีบล่าง มีเส้นสีแดงกลางแฉกกลีบด้านใน กระดิ่งดอกเล็กเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พรรณไม้ต้นแบบ D. J. Middleton, P. Karaket, S. Suddee & P. Triboun 5272 เก็บจากอุทยานแห่งชาติเขาแหลม กาญจนบุรี

ทีมสำรวจพรรณไม้อุ้มผาง

เอกสารอ้างอิง: 

Nangngam, P. & Middleton, D. J. 2014. Five new species of Didymocarpus (Gesneriaceae) from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 35–42.

🔴Didymocarpus tribounii 

Nangngam & D.J.Middleton.

กระดิ่งใบกลม

กระดิ่งใบกลม กระดิ่งไตรบุญ  จากเขาหินปูนเชียงดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกหิน ใบเรียงตรงข้าม ดอกออกเป็นช่อ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด สีม่วงอมชมพู ออกดอกช่วงหน้าฝน เป็นพรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ตีพิมพ์ในวารสาร Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 40 ปี 2014 คำระบุชนิด ‘tribounii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร. ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้เชี่ยวชาญพืชวงศ์ชาฤๅษีของไทย 

ขอขอบคุณ ผศ.ดร. ปราณี นางงาม

🔴Didymocarpus biserratus 

Barnett

ข้าวก่ำผา 

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

.

ข้าวก่ำผาเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบที่เรียงตรงข้ามขนาดไม่เท่ากัน (anisophyllous) รูปรีถึงรูปวงกลม กว้าง 3-9 ยาว 6-14 ซม. ปลายแหลมถึงมน โคนมนกลมถึงรูปหัวใจ ขอบจักฟันเลื่อยซ้อน แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านล่างมีขน ช่อดอกออกที่ปลายยอดหรือซอกใบใกล้ปลายยอด กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมกันเป็นหลอดรูประฆัง กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงเข้ม มีเส้นสีขาวตามยาว ทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอกเกลี้ยง

.

ตัวอย่างต้นแบบ Smitinand 1870 เก็บโดย ศ. ดร.เต็ม สมิตินันทน์ จากอุยานแห่งชาติภูกระดีง จังหวัดเลย เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 1954

.

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม แห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทย สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

🔴Didymocarpus  insulsus

Craib

กำปองดิน

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

กำปองดินเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงเป้นวงรอบ 3 ใบ ขนาดไม่เท่ากัน รูปรีถึงรูปขอบขนาน กว้าง 6.5-13.5 ยาว 9.5-20 ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่ม ขอบจักฟันเลื่อยถี่ไม่เป็นระเบียบ แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนมีขนประปราย ด้านล่างเกลี้ยง ช่อดอกออกตามซอกใบ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกจากกัน กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงจางถึงม่วงแดง ฝักรูปทรงกระบอกแคบ

ตัวอย่างต้นแบบ Unknown collector 93 เป็นตัวอย่างที่ได้จากการเพาะเมล็ดที่ส่งไปที่แอเบอร์ดีนโดยหมอคาร์ ซึ่งออกดอกในเดือนตุลาคม ปี 1925 โดยในเอกสารตีพิมพ์ครังแรกได้ระบุไว้ว่า  plant from Thailand cultivated in Aberdeen from seeds received from Dr. A.F.G. Kerr which flowered in Aberdeen in October 1925 ในอดีตมีพรรณไม้หลายชนิดที่ถูกตีพิมพ์เป็นชนิดใหม่จากต้นที่ได้จากการเพาะเมล็ด บางครั้งไม่ได้เก็บเมล็ดมาโดยตรงจากต้นนั้น ๆ แต่เมล็ดได้ติดมากับต้นอื่น ๆ ที่นำมาปลูกลงกระถาง เมื่อต้นไม้โตขึ้นนักพฤกษศาสตร์ก็ไม่ได้ถอนทิ้ง ปล่อยให้เจริญเติบโต ออกดอก ออกผล จนทราบว่าเป็นชนิดใหม่ มีหลายชนิดได้จากกระถางต้นไม้ของหมอคาร์

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทยแห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

Henckelia

Henckelia is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. Many of its species were formerly placed in Didymocarpus sect. Orthoboea and in the genus Chirita.Many species formerly placed in Henckelia have been moved to Codonoboea and Loxocarpus.

"H. amplexifolia, H. nakianensis and H. dasycalyx.

From  Thailand

𝘏𝘦𝘯𝘤𝘬𝘦𝘭𝘪𝘢 𝘢𝘯𝘢𝘤𝘩𝘰𝘳𝘦𝘵𝘢 (𝘏𝘢𝘯𝘤𝘦) 𝘋.𝘑.𝘔𝘪𝘥𝘥𝘭𝘦𝘵𝘰𝘯 & 𝘔𝘪𝘤𝘩. 𝘔𝘰𝘭𝘭𝘦𝘳 

ม่วงผักกาด 

ม่วงผักกาด" ไม้ล้มลุกสวยงามแห่งป่าเขา

ลักษณะทั่วไป

เป็นไม้ล้มลุก สูงถึง 35 ซม. มีใบเรียงตรงข้าม รูปรี รูปขอบขนาน หรือคล้ายรูปไข่ ยาวถึง 20 ซม. ขอบใบจักฟันเลื่อย มีขนทั้งสองด้าน ก้านใบยาวถึง 7 ซม.

ดอก:

   ช่อดอก มี 1-7 ดอก ก้านช่อยาวถึง 8 ซม. ใบประดับเป็นรูปไข่หรือคล้ายรูปขอบขนาน ยาว 0.5-1.5 ซม. มีขนครุย กลีบเลี้ยงมีหลอดยาวถึง 1.4 ซม. กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว 3-7.5 มม.

กลีบดอกมีหลอดสีขาว ยาว 2.5-4 ซม. กลีบสีขาวอมม่วง ด้านในมีปื้นสีเหลือง เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1.2 ซม. มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 2-3 อัน

เกสรเพศเมียมีรังไข่ยาว 2-3 ซม. ยอดเกสรมี 2 พู

ผลยาว 7.5-17 ซม.

การกระจายพันธุ์:

   พบในอินเดีย จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนามตอนบน ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ถิ่นอาศัยมักขึ้นตามโขดหินในป่าดิบแล้งและป่าดิบเขา ที่ระดับความสูงถึง 1,300 เมตร

หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

Chayamaritia

Chayamaritia is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.

Its native range is Indo-China.

Species:

• Chayamaritia banksiae D.J.Middleton Laos
• Chayamaritia smitinandii (B.L.Burtt) D.J.Middleton Thai
• Chayamaritia vietnamensis F.Wen, T.V.Do, Z.B.Xin & S.Maciej.; Vietnam
• 
  

คำหยาดสมิตินันทน์

Chayamaritia smitinandii (B. L. Burtt) D. J. Middleton 

@ Khao Yai NP

November 2024

เขาใหญ่

Aeschynanthus

Aeschynanthus is a genus of about 150 species of evergreen subtropical and tropicalplants in the family Gesneriaceae. They are usually trailing epiphytes with brightly colored flowers that are pollinated by sunbirds. The genus name comes from a contraction of aischuno (to be ashamed) and anthos (flower).^[2] The common name for some species is lipstick plant, which comes from the appearance of the developing buds emerging from the calyces. A full list of the accepted species and their synonyms can be found in the Smithsonian Institution's World Checklist of Gesneriaceae.

พิศชมพู ชมพูพัชราภา

Aeschynanthus gracilis C. S. P. Parish ex C. B. Clarke 

พืชอิงอาศัยจากป่าพรุทุ่งนาน้อย เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก ลำต้นห้อยลง ใบอวบน้ำ มีขน ดอกสีชมพู กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด กลีบปากมีประและแต้มสีม่วงแดง มีเขตการกระจายพันธุ์ตั้งแต่แถบหิมาลัยด้านตะวันออกถึงจีนตอนใต้และภูมิภาคอินโดจีน คำระบุชนิด ‘gracilis’ แปลว่า ผอมบาง เพรียวสวย

ขอขอบคุณ:

Dr David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

ดร.อัจฉรา ตีระวัฒนานนฺท์ สำหรับภาพถ่ายที่สวยงาม